प्रातिपादिक whose अन्त्य अच् is उदात्त or have अनेक अच् or indicate a village in the north direction have अञ्. For example, शिवपुरे भवं - शैवपुरं ध्वजी अञ् - ध्वाजं.
20201215
4.2.107 मद्रेभ्यो अञ्
मद्र as पूर्वपद in the same context as the previous sutra leads to अञ्. For example, पूर्वेषु मद्रेषु भवः - पौर्वमद्रः.
4.2.106 दिक् पूर्वपदादसंज्ञायां ञ्अः
प्रातिपादिक with direction-indicating पूर्वपद in non-संज्ञा context have ञ suffix. For example, पूर्वस्यां शालायां भवः -पौर्वशालः.
20201206
4.2.105 तीररूप्योत्तरपदादञ्ञ्औ
प्रातिपादिक with तीर रूप्य as उत्तरपद have अञ् and ञ्अ suffixes. For example, काकतीरे भवं - काकतीर अञ्ज - काकतीरम् (otherwise without the उत्तरपद condition अण् is implied e.g. बहुरूप्य अण् - बाहुरूप्यम्).
4.2.104 ऐषमोह्यःश्वसो अन्यतरस्याम्
By exception, ऐषमस् ह्यस् and श्वस् have त्यप्. For example, श्वस्त्यं - otherwise ट्यु ट्युल् would be allowed e.g. श्वस्तनं.
4.2.103 अव्ययात्त्यप्
With अव्यय in the same context as the previous sutra, we have त्यप् where प् is इत्. For example, इह त्यप् - इहत्यः.
4.2.102 वर्णौ वुक्
By exception, वर्णु (देशविशेष)-related कन्था सु.प्र. has वुक्. For example, कान्थकः.
4.2.101 कन्थायाष्ठक्
In the same context as the previous sutra, कन्था सुबन्त प्रतिपादिक has ठक्. For example, कन्थायां जातः - कन्था ठक् - कन्थिकः.
4.2.100 द्युप्रागपागुदक्प्रतीचः यत्
दिव् प्राञ्च् अपाञ्च् उदञ्च् प्रत्यञ्च्- सुबन्त प्रतिपादिक have यत्. For example, दिवि जातं - दिव् यत् - दिव्यं. Simiarly, प्रतीच्यम् etc..
4.2.99 रंकोरमनुष्ये अण् च
With रंकु सुबन्त in a sense not pertaining to humans, we have अण् or ष्फक् suffix. For example, रंकु अण् - रंको अ- रांकवः and रंकु ष्फक् - रंको आयन - रांकवायणः.
20201117
4.2.98 कापिश्याः ष्फक्
In the same context as the previous sutra, कापिशी has ष्फक्. For example, कापिश्यां भवं - कापिशायनं.
4.2.97 दक्षिणापश्चात् पुरसस्त्यक्
दक्षिणा पश्चात् पुरस् have दक्षिणापश्चात् त्यक् in the same context as the previous sutra. For example, दाक्षिणात्य पाश्चात्य पौरस्त्य.
4.2.95 कुलकुक्षिग्रीवाभ्यःश्वास्यलङ्कारेषु
In the same sense as the previous sutra (i.e. that of 4.2.91), कुल कुक्षि ग्रीवा in the respective contexts of श्वा असि अलङ्कार have ढकञ्. For example, कुले भवः कुल ढकञ् - कुल् एयक सु (श्वा), कुक्षि ढकञ् - कौक्षेयकः (असिः) and ग्रीवा ढकञ् - ग्रैवेयकः (अलङ्कारः).
4.2.94 कत्त्र्यादिभ्यो ढकञ्
कत्त्रि etc. in the same context as the previous sutra have ढकञ्. For example, कात्त्रेयकः and उम्भि ढकञ् - औम्भेयकः.
20201116
4.2.93 ग्रामाद् यखञ्औ
ग्रामे have य and खञ् suffix (ञ् is इत्). For example, ग्रामे जातः - ग्राम्यः and ग्रामीणः(खञ् ).
4.2.92 राष्ट्रवारपाराद् घखौ
In those rest of the senses (as described in the previous sutra), राष्ट्र undergoes घ and and अवारपार undergoes ख. For example, राष्ट्रीयः and आवारपारिणः.
4.2.90 नडादीनांकुक् च
नडादि प्रतिपादिक in the four-sense have छ - कुक् is also implied. For example, नड कुक् छ - नडकीय.
4.2.89 उत्करादिभ्यश्छः
उत्करादि in the same context as the previous sutra has छ. For example, उत्कर छ - उत्करीयम् (similarly शफरीयम्).
4.2.88 शिखाया वलच्
शिखा in the same context as the previous sutra has वलच्. For example, शिखावलं (for a city named after someone called शिखा).
4.2.87 नडशादाड्ड्वलच्
नड शाद प्रातिपादिक in the same context as the previous sutra have ड्वलच् suffix. For example, नड्वलो देशः, शाद्वलः.
4.2.86 कुमुदनडवेतसेभ्योड्मतुप्
कुमुद नड and वेतस have ड्मतुप् in the same context as the previous sutra. For example, कुमुदाः सन्त्यस्मिन् - कुमुद ड्मतुप् - कुमुद् मत्- कुमुद्वत्-कुमुद्वान् देशः. Similarly, नड्वान् and वेतस्वान् are formed.
4.2.85 मध्वादिभ्यश्च
मधु etc. have मतुप् suffix in the four-sense as well. For example, मध्वस्त्यस्मिन् देशे - मधु मतुप् - मधुमत् सु - मधुमान् देशः.
20201114
4.2.84 नद्यां मतुप्
ङ्यन्त आबन्त and प्रातिपदिक have मतुप् . प् of मतुप् is इत्. For example, उदुम्बराः सन्ति अस्यां नद्यां - उदुम्बर मतुप् - उदुम्बरवत्.
4.2.83 ठक् छौ च
ठक् छ suffixes with शर्करा in the four senses are also permitted. शर्करा ठक् -शार्करिकः , शर्करा छ शर्करीयः.
4.2.81 वरणादिभ्यश्च
Four-sense suffix with वरणादि प्रातिपादिक have लुप् as well. For example, वरणानामदूर भवं नगरं वरणाः.
4.2.80 जनपदे लुप्
Four-sense suffix in district context have लुप्. For example, पञ्चाल् अण् - पञ्चाल. However, and 1. आदिवृद्धि is barred due to न लुमता अङ्गस्य 2. लुपि युक्तवद् व्यक्तिवचने would allow number and gender suffixes to proceed as usual.
20200106
4.2.79 वुञ्छण्कठजिलसेनिरढञ्ण्ययफक्फिञ्इञ्ञ्यकक्ठको अरीहणकृशाश्वर्श्यकुमुदकाशतृणप्रेक्षाश्मसखिसङ्काशबलपक्षकर्णसुतङ्गमप्रगदिन्वराहकुमुदादिभ्यः
The following table summarises the meaning of the sutra:
Four-sense
Suffix
|
Words
|
Example
|
वुञ्
|
अरीहण
|
आरीहणकम्
|
छण्
|
कृशाश्व
|
कार्शाश्वीयः
|
क
|
ऋषि
|
ऋष्यकः
|
ठच्
|
कुमुद
|
कुमुदिकं
|
इल
|
काश
|
काशिलं
|
स
|
तृण
|
तृणसः
|
इनि
|
प्रेक्षा
|
प्रेक्षी
|
र
|
अश्म
|
अश्मरः
|
ढञ्
|
सखि
|
साखेयं
|
ण्य
|
सङ्काश
|
सङ्काश्यम्
|
य
|
बल
|
बल्यः
|
फक्
|
पक्ष
|
पाक्षायणः
|
फिञ्
|
कर्ण
|
कार्णायनिः
|
इञ्
|
सुतङ्गम
|
सौतङ्गमिः
|
ञ्य
|
प्रगदिन्
|
प्रागद्यं
|
कक्
|
वराह
|
वाराहकम्
|
ठक्
|
कुमुद
|
कौमुदिकं
|
4.2.78 कोपधाच्च
4.2.77 रोणी
4.2.76 सुवास्त्वादिभ्यो अण्
4.2.75 स्त्रीषु सौवीरसाल्वप्राक्षु
4.2.74 सङ्कलादिभ्यश्च
4.2.73 उदक् च विपाशः
20200105
4.2.72 बह्वचः कूपेषु
4.2.71 मतोश्च बह्वजङ्गात्
4.2.70 ओरञ्
4.2.69 अदूरभवश्च
4.2.68 तस्य निवासः
4.2.67 तेन निर्वृत्तम्
4.2.66 तदस्मिन्नस्तीति देशे तन्नाम्नि
20200103
4.2.65 छन्दोब्राह्मणानि च तद्विषयाणि
4.2.64 सूत्राच्च कोपधात्
अष्टकम् अधीते -अष्टकः.